Hidrolik sistemlerde, akiskanin ana elemanlar arasinda tasinmasi için kullanilan boru ve hortumlari
monte ederken kullanilan baglanti elemanlarini, sizdirmazlik prensibi ve standartlara uygunluk
açisindan degerlendirmek, dogru kullanim açisindan son derece önemlidir.
GIRIS
Hidrolik sistemlerde kullanilan boru ve hortum baglanti elemanlari, sizdirmazlik prensibi açisindan
ikiye ayrilir :
A) Metal-metale sizdirmazlik prensibine uygun baglanti elemanlari
B) Yumusak sizdirmazlik prensibine uygun mutlak sizdirmazlik saglayan yeni nesil baglanti
elemanlari (SOFT SEAL FITTINGS)
Standartlara uygunluk açisindan ise, bunlar da kendi aralarinda ikiye ayrilirlar :
1 ) DIN Standartlarina uygun, Isirma Tip Yüksüklü Baglanti Elemanlari (DIN Bite Type Fittings)
2 ) SAE Standartlarina uygun, Havsali Tip Yüksüklü Baglanti Elemanlari (SAE 37°-90° Flared Fittings)
Kullanim yerleri açisindan ise, genellikle su sekilde bir uygulama karsimiza çikmaktadir : Endüstriyel
tip hidrolik sistem uygulamalarinda çogunlukla DIN Fittings, is makinasi vb... mobil ekipman hidrolik
sistemi uygulamalarinda ise çogunlukla SAE Fittings kullanilmaktadir. Bu kullanim sekli, tabi ki
uygulamanin yapildigi bölge ve ülke sartlarina göre de degisiklik gösterebilmektedir.
SAE Fittings olarak sözü edilen hidrolik sistem baglanti elemanlarinda, ISO 8434-2 veya esdegeri
SAE J514 olan standartta metal-metale sizdirmazlik prensibi esas alinmaktadir.Bu tip baglantida, boru
ucu disariya dogru tek tarafli 37° ölçüsünde yatay eksenle açi yapacak sekilde sisirilerek havsalama
yapilir.(37° Flaring) Havsalanmis bu borunun monte edilecegi karsi taraftaki baglanti elemaninin
gövdesi de ters yönde ve ayni açida havsali oldugundan iki metal yüzeyin birbirine temasi
saglanir.Havsalama öncesinde boru üzerine takilan uygun yüksük ve somun grubu baglanti elemani
gövdesine sikilarak sözü edilen metal yüzeyler birbirine dogru bastirilir.Böylece, metal-metale
sizdirmazlik saglanir.Ancak, bu tip baglantida, titresim (vibrasyon) ve basinç dayanimi düsük
olmaktadir. Sadece düsük ve orta basinçlar için kullanilabilmektedir. (Low and Medium Pressures)
Ayni zamanda, basincin artmasi da sizdirmazligi olumsuz yönde etkilemektedir.Bu tip baglantinin
kesiti Sekil 1’de görülmektedir.
2003
III. ULUSAL HIDROLIK PNÖMATIK KONGRESI VE SERGISI 118
37°
Metal-Metale
Sizdirmazlik
GÖVDE
SOMUN YÜKSÜK
BORU
Sekil 1. Metal-Metale sizdirmazlik saglayan boru baglantisi
Yeni nesil SAE baglanti elemanlari için ISO 8434-3 veya esdegeri SAE J1453 olan standartta ise
yumusak sizdirmazlik prensibi esas alinmaktadir. Bu tip baglantida, boru ucu disariya dogru tek tarafli
90° ölçüsünde yatay eksenle açi yapacak sekilde sisirilerek havsalama yapilir.(90° Flaring)
Havsalanmis bu borunun monte edilecegi karsi taraftaki baglanti elemaninin gövdesinin alin
tarafindaki yüzeyinde özel bir kanal içerisinde yumusak NBR tip kauçuk malzemeden yapilmis bir Oring
bulunur ve havsalanmis boru agiz yüzeyinin bu O-ring ile temasi saglanir. Havsalama öncesinde
boru üzerine takilan uygun yüksük ve somun grubu baglanti elemani gövdesine sikilarak sözü edilen
havsalanmis boru yüzeyi O-ring üzerine dogru iyice bastirilir ve bu yüzey baglanti elemani gövdesine
dayandiginda montaj islemi sona erer. Bu tip baglantinin asil farki da iste burada ortaya çikmaktadir.
Arada kalan esnek O-ring sayesinde mutlak ve tam güvenilir sizdirmazlik saglanmis olur. Bu da
yumusak sizdirmazlik prensibine dayanmaktadir. (SOFT SEALING) Bu tip yeni nesil bir baglantida,
titresim (vibrasyon) ve basinç dayanimi son derece yüksek olmaktadir. Orta, yüksek ve hatta ultra
yüksek basinçlar için bile güvenle kullanilabilmektedir. (Medium, High and Ultra-High Pressures) Ayni
zamanda, basincin artmasi, sizdirmazligi daha da arttirir. Buradaki prensip, basinç altinda kalan söz
konusu O-ring’in esnemesi ve sismesi sonucunda kaçak yollarinin tam olarak kapanmasidir. Bu
sayede tam ve kesin sizdirmazlik güvenilir bir sekilde saglanmis olur. Genel olarak bu tip yeni nesil
SAE baglantilar, Alindan O-Ring’li Baglanti Elemanlari olarak adlandirilmaktadir. (O.R.F.S. – O-Ring
Face Seal Fittings)
ORFS tip (O-LOK) baglanti elemanlarinda, kullanilacak boru ucunun havsalanma islemi özel
makinalar ile otomatik olarak yapilmaktadir. (Parflange Machine)
Sekil 2. Tasinabilir Tip Parflange Makinasi Endüstriyel Tip Parflange Makinasi
Parflange Makinasi tarafindan meydana getirilen orbital hareket (eksenel ve radyal hareket
kombinasyonu) sayesinde boru ucu, çatlama vb... herhangi bir zarar görmeden sisirilerek havsalanir.
Sekil 3’te bu havsalama islemi görülmektedir.
2003
III. ULUSAL HIDROLIK PNÖMATIK KONGRESI VE SERGISI 119
Sekil 3. ORFS tip (O-LOK) baglanti için boru ucu havsalama islemi
(90° Flaring)
Boru ucu havsalama isleminden sonra, somun sikma islemi yapilarak baglanti elemani montaji
tamamlanir.Sekil 4’te, montaj islemi bitmis, ORFS tip (O-LOK) yeni nesil baglanti elemani kesiti
görülmektedir.
O-RING
GÖVDE
BORU
YÜKSÜK
C.O.R.G. - Özel Dizayn O-ring Kanali
( Captured O-Ring Groove )
SOMUN
Sekil 4. ORFS tip (O-LOK) yeni nesil boru baglantisi ile yumusak sizdirmazligin saglanmasi
(SOFT SEALING)
Bu tip baglanti elemanlari, dis çapi metrik veya inch ölçülü borularla beraber kullanilabilme özelligine
sahiptir.Sadece yüksük ölçüsü degistirilerek, metrik ve inch boru arasinda geçis yapilabilmektedir.
ORFS tip (O-LOK) yeni nesil baglanti seklinin bir baska avantaji da, montaj veya demontaj sirasinda,
borunun sadece radyal hareket ile (eksenel harekete gerek kalmadan) takilip çikartilabilmesidir.Sekil
5’te sözü edilen montaj ve demontaj kolayligi gösterilmektedir.
Sekil 5. ORFS tip (O-LOK) yeni nesil baglanti montaj ve demontaj kolayligi
2003
III. ULUSAL HIDROLIK PNÖMATIK KONGRESI VE SERGISI 120
Bu tip baglanti sekli, hortum basligi olarak kullanilmak istenirse, yüksük kullanimina gerek kalmaz.
Hortum basliginin iç kismi disari dogru havsalanmis durumdadir ve basligin döner somunu bu
havsaya direkt olarak baski yapmakta ve dolayisiyla arada yüksük kullanilmamaktadir.Sekil 6’da,
hortum basligi olarak kullanilmis ORFS tip (O-LOK) yeni nesil baglanti kesiti görülmektedir.
HORTUM BASLIGI DÖNER SOMUNU
O-RING
ORFS TIP ( O-LOK ) BAGLANTI ELEMANI GÖVDESI
Sekil 6. ORFS tip (O-LOK) yeni nesil hortum baglantisi kesiti
SONUÇ
ORFS tip (O-LOK) yeni nesil baglanti elemanlari, son derece önemli avantajlar sagladiklari için son
yillarda özellikle Amerika’da ve Avrupa’da, birçok is makinasi vb... makine imalatçilari tarafindan tercih
edilmektedir.Bu avantajlar kisaca; tamamen sizdirmaz ve güvenilir olusu, titresime (vibrasyona) ve
agir çalisma sartlarina karsi son derece dayanikli olusu, defalarca sökülüp takilmadan sonra bile
mükemmel sizdirmazlik saglamaya devam etmesi, kesin sizdirmazlik saglayarak çevre korumaya da
katkida bulunmasidir. Tüm bu avantajlar, dogal olarak kalite artisini da beraberinde getirmektedir
